لایه خاب فرش
در این بخش در مورد ساختار کلی فرش (لایه خاب و لایه زمینه) خواهید دانست. فرش منسوجی سه بعدی، ضخیم و سنگین وزن است که از دو جزء اصلی تشکیل می شود: لایه زمینه (برزنت) و لایه سطحی (لایه خاب یا پرز).
لایه سطحی فرش یا لایه خاب از تعداد بسیار زیادی نخ خاب که به صورت موازی با یکدیگر (عمود بر لایه زمین) قرار گرفته اند، تشکیل شده است. در ایران، به تقلید از فرش دستباف، به هر یک از نخ های خاب یک «گره» نیز می گویند. بسته به ارتفاع نخ های خاب یا ضخامت فرش، 70 تا 85 درصد از وزن یک فرش به خاب آن اختصاص دارد. این لایه، نه تنها تعیین کننده نقش، رنگ و طرح فرش است، بلکه نشان دهنده خواص فیزیکی و مکانیکی اصلی فرش مانند راحتی هنگام نشستن و راه رفتن روی فرش، دوام ضخامت فرش در طول زمان، بازگشت پذیری خاب، مقاومت در مقابل نور خورشید، میزان عایق حرارتی فرش و… می‌باشد. به عبارت دیگر، لایه خاب فرش نقش اساسی در ویژگی های هنری، فنی، عملکردی و حتی تجاری فرش ایفا می‌کند.
ساختار لایه زمینه
لایه زمینه پارچه ای ضخیم با ساختار تاری-پودی است که از درهم رفتن نخ های تار (چله) و پود به وجود می‌آید. ظاهر این لایه بسیار شبیه پارچه های ضخیم برزنتی است و به همین دلیل در بسیاری از کارخانجات فرش ماشینی به آن «برزنت فرش» گفته می‌شود. این لایه از فرش نقش بستری برای نگه داشتن نخ های لایه خاب را به عهده دارد و هر فرش به واسطه این لایه با زمین (کف) تماس دارد. لازم به ذکر است که برای جلوگیری از بیرون آمدن نخ های خاب (گره ها) و استحکام بخشی اتصال بین لایه زمینه و لایه خاب، به برزنت پشت فرش ماشینی، آهار (نوعی چسب) می‌زنند.
مشخصات برزنت فرش، نقشی اساسی در تعیین برخی ویژگیهای نهایی آن فرش دارد. مهم ترین مشخصه برزنت فرش، تراکم آن است. با توجه به ساختار سه بعدی فرش و نحوه درهم رفتگی اجزای برزنت فرش، می‌توان به نقش تراکم برزنت در تراکم فرش پی برد. بر این اساس، برای داشتن فرش های با تراکم بالا نیاز به برزنت با تراکم بالاست. استحکام فرش در جهت طول و عرض ویژگی دیگری از فرش است که کاملا متاثر از لایه زمینه (برزنت) فرش می‌باشد.
وزن لایه زمینه در مقایسه با نخ های خاب بسیار کمتر بوده و در حدود 15 تا 30 درصد وزن نهایی یک فرش را تشکیل می‌دهد. ضخامت لایه زمینه در فرش‌های مختلف با یکدیگر تفاوت دارد و از حدود 8/0 میلی‌متر در فرش های با تراکم پایین تا 5/2 میلی متر در فرش‌های با تراکم بالا متغیر است. بر همین اساس لایه زمینه حدود 10 تا 20 درصد از ضخامت کل فرش را تشکیل می‌دهد. لایه زمینه نیز، خود از اجزای مختلفی تشکیل شده است.
منبع: دیاری بیدگلی، منصور: فرش ماشینی (تاریخچه، ساختار، مواد اولیه، روش تولید)، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشان، کاشان: 1395