مرحله بافندگی
بدون شک مرحله بافندگی، مهم‌ترین مرحله در تولید فرش ماشینی است. در این مرحله، ساختار سه‌بعدی فرش تشکیل می‌شود. بدیهی است نحوه و کیفیت انجام عملیات در این مرحله، تأثیر بسیار مهمی بر کیفیت فرش تولیدی خواهد داشت. در این قسمت، نحوه آماده‌سازی ماشین بافندگی، انواع روش‌های بافندگی فرش، اجزای مختلف ماشین بافندگی و انواع ساختارهای بافت فرش ماشینی تشریح خواهد شد.
عملیات آماده‌سازی ماشین بافندگی
به مجموعه‌ای از عملیات برای آماده‌سازی ماشین بافندگی نیاز می‌باشد. با توجه به آن‌که برای بافت هر فرش، احتیاج به سه نوع مواد اولیه متفاوت یعنی چله، پود و نخ‌های خاب می‌باشد، بنابراین عملیات آماده‌سازی ماشین و تغذیه هریک از این مواد به ماشین نیز متفاوت خواهد بود. در بین این سه مواد اولیه، نخ پود نیاز به آماده‌سازی خاصی ندارد.
در ماشین‌های بافندگی بی ماکو، بوبین های نخ پود اعم از جوت، پنبه/پلی‌استر و یا پلی‌استر فیلامنتی صرفاً در قفسه دستگاه‌های رزرو پود در کنار ماشین بافندگی جای داده می‌شوند. سپس سرنخ پود از داخل دستگاه رزرو پود و راهنماهای نخ عبور داده شده، به رپیر تغذیه می‌شوند. چنان چه ماشین بافندگی از نخ ماکویی باشد، به‌طور طبیعی نیاز به عملیات پر کردن مالو با کپس (جوت) قبل از شروع بافت خواهد بود.
با توجه به تعداد سرنخ‌های چله و خاب که بالغ بر هزاران سرنخ می‌باشد، تغذیه هریک از آن‌ها به ماشین بافندگی قبل از شروع بافت، نیاز به عملیات زمان‌بر و کاملی دارد که به طراحی چله و طراحی نخ خاب (طراحی رنگ) شناخته می‌شوند.
انواع روش‌های بافندگی فرش
روند ماشینی شدن بافت فرش در اروپا، سبب به وجود آمدن انواع روش‌ها و ماشین‌آلات بافندگی فرش ماشینی شد. به نظر می‌رسد آنچه در حال حاضر به‌عنوان روش‌های برجای‌مانده در جهان مورداستفاده قرار می‌گیرند سه روش آکسمینستر، سیمی (ویلتون، بروکسلی) و رویه به رویه باشند. روش اصل بافندگی در صنعت فرش ماشینی ایران رویه به رویه است.
بافندگی اکسمینستر (Axminster)
این روش بافندگی فرش با روش متداول رویه به رویه که در صنعت فرش ماشینی ایران رایج است، دو تفاوت اساسی دارد. اولاً در این روش، برخلاف روش رویه به رویه که هم‌زمان دو فرش بافته می‌شوند، تنها یک فرش بافته می‌شود. ثانیاً در این روش، تعداد زیادی «گیره» و یا «ماسوره» تعبیه شده است که در موقع لزوم، نخ مربوط به رنگ مورد نظر را انتخاب کرده، داخل بافت قرار می‌دهند. چنان چه از گیره برای انتخاب رنگ استفاده شود، روش بافندگی را «آکسمینستر گیره‌ای» و چنان چه از ماسوره استفاده گردد، روش بافندگی را «آکسمینستر ماسوره‌ای» می‌گویند.
بافندگی سیمی (Wire loom)
بافندگی سیمی اساس بافندگی فرش ویلتون و بروکسلی است. در واقع، «بافندگی سیمی» اولین سیستم ماشینی برای تولید فرش بود و هنوز هم در صنایع بافندگی فرش به دو صورت «بروکسلی» برای خاب حلقه‌ای و «ویلتون» برای خاب بریده استفاده می‌شود. از نظر ساختاری و روش تولید تفاوت چندانی بین فرش‌های بروکسلی و ویلتونی وجود ندارد و هر دو نوع فرش (خاب حلقه و خاب بریده) به روشی کاملاً مشابه و با اصولی یکسان بافته می‌شوند. اساس تشکیل خاب فرش در این روش، استفاده از «سیم‌هایی» به طول عرض بافت می‌باشد که مانند پود و هم راستا با آن داخل بافت قرار می‌گیرند.
دستگاه‌های بافندگی سیمی به خاطر داشتن انعطاف بسیار بالا در بافتن فرش‌های نقش برجسته و دارای افکت‌های خاص، در نوع خود بی‌نظیر هستند. به جرأت می‌توان گفت هیچ سیستم بافندگی دیگری نمی‌تواند در این زمینه با سیستم بافندگی سیمی رقابت کند.
بافندگی رویه به رویه (Face –to-face)
می‌توان گفت که امروزه روش بافندگی رویه به رویه متداول‌ترین روش تولید فرش ماشینی جهان است. این سیستم برای اولین بار در سال ۱۹۲۰ در صنعت بافندگی فرش ماشینی استفاه شد و تأثیر موفقیت‌آمیز عمیقی بر این صنعت گذاشت. این روش توانست در بافت انواع فرش‌ها از قالی و قالیچه گرفته تا کناره (فرش‌های سرتاسری یا رولی)، سبک و یا سنگین، طرح دار و یا ساده، تحولی بزرگ ایجاد نماید.
ماشین‌های بافندگی رویه به رویه به ویژه در کشورهایی که تمایل به تولید فرش‌های نسبتاً سنگین دارند، مانند ایران، ترکیه، مصر و عربستان از اقبال عمومی بالایی در بین تولیدکنندگان فرش برخوردار هستند. در حال حاضر دو کمپانی بزرگ سازنده ماشین‌آلات نساجی یعنی «واندویل» و «شونهر» به ساخت پیشرفته‌ترین ماشین‌های بافندگی فرش رویه به رویه مشغول می‌باشند. رقابت شدید و تنگاتنگ بین این دو شرکت سبب شده است تا عرضه تکنولوژی‌های جدید و نوآوری‌ها در صنعت فرش ماشینی جهان، سرعت بسیار بالایی به خود بگیرد.
مهم‌ترین مزیت روش رویه به رویه نسبت به سایر روش‌های بافندگی فرش (آکسمینستر و بافندگی سیمی)، بافت هم‌زمان دو فرش کاملاً مشابه است که می‌تواند به‌سرعت تولید بالاتر و راندمان مطلوب‌تر منجر شود. در مقابل، شاید یکی از بزرگ‌ترین محدودیت‌های این روش، عدم توانایی در استفاده از حروف و کلمات و به‌طورکلی متن در نقوش فرش باشد (به دلیل آن‌که متن در یکی از فرش‌های رو یا زیر صحیح درج می‌شود ولی در فرش مقابل به دلیل آینه‌ای بودن طرح فرش‌های زیر و رو، برعکس و در نتیجه غلط درج می‌گردد).
منبع: دیاری بیدگلی، منصور: فرش ماشینی (تاریخچه، ساختار، مواد اولیه، روش تولید)، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشان، کاشان: 1395
بخش‌های دیگر این کتاب را در لینک‌های زیر بخوانید: بخش اول:مقدمه ای بر کفپوش‌های نساجی، بخش دوم: ساختار کلی فرش (لایه خاب و لایه زمینه)، بخش سوم: اجزای تشکیل دهنده لایه زمینه: تار و پود بخش چهارم: نخ خاب: ساختار لایه سطحی فرش بخش پنجم: انواع تراکم در فرش ماشینی بخش ششم: الیاف مصرفی در فرش ماشینی ، بخش هفتم: روش‌های تولید نخ (ریسندگی)، بخش هشتم:نخ چله (تار) چیست؟ ، بخش نهم: درباره نخ خاب فرش ماشینی بیشتر بدانیم. بخش دهم: ریسندگی نخ خاب ریسیده شده. بخش یازدهم:ریسندگی نخ فیلامنت، بخش دوازدهم:رنگرزی نخ های خاب،بخش سیزدهم:بافندگی فرش