اجزای تشکیل دهنده لایه زمینه: تار و پود

در ایجاد ساختمان لایه زمینه یا برزنت فرش، دو جزء اصلی و یک جزء فرعی مشارکت دارند. نخ های تار (چله) و نخ های پود به عنوان اجزای اصلی و نخ خاب مرده به عنوان جزء فرعی می باشند.

پود, تار, کتاب فرش ماشینی, منصور دیاری, نخ پود, نخ تار فرش سجاده محراب نقش کاشان

تار (چله)

«نخ های تار» یکی از اجزای اصلی و بسیار مهم در تشکیل ساختار زمینه فرش هستند. استحکام فرش در راستای طول، میزان جمع شدگی طولی فرش حین آهار و مقدار آب رفتگی فرش ناشی از شستشوی خانگی یا صنعتی، همگی بستگی به مشخصات نخ های چله و نحوه قرارگیری آن ها در بافت فرش دارد. ویژگی های یاد شده به عواملی مانند جنس نخ های تار (نوع و مشخصات الیاف)، استحکام و ازدیاد طول تا حد پارگی تک تک آن ها، تاب نخ، نمره نخ، تراکم نخ های تار در فرش و نوع بافت زمینه فرش بستگی دارد.

پود

یکی دیگر از اجزای اصلی و مهم لایه زمینه فرش، «نخ پود» می باشد. نخ های پود برخلاف نخ های تار و خاب، که در راستای طولی فرش و دستگاه بافندگی قرار گرفته اند، در راستای عمود بر آن ها و یا به عبارتی در راستای عرض ماشین بافندگی در داخل بافت زمینه قرار می گیرند.

مهم ترین وظیفه نخ های پود، کنار هم نگه داشتن نخ های چله به فواصل مشخص و ثابت و در نتیجه استحکام بخشیدن به بافت زمینه و کل فرش در جهت عرض می باشد. در واقع، هر نخ پود به صورت کاملا صاف و کشیده شده در داخل دهنه بافت بین دو دسته موازی از نخ های چله قرار داده می شود که به این عملیات «پودگذاری» می گویند. با بسته شدن دهنه بافت، نخ پود لابه لای نخ های تار قرار می گیرد و بدین صورت لایه زمینه فرش شکل می گیرد.

پود, تار, کتاب فرش ماشینی, منصور دیاری, نخ پود, نخ تار فرش سجاده محراب نقش کاشان

نخ پود و ارتباط آن با جمع شدگی فرش

ویژگی های عرضی فرش ماشینی (خصوصیات هر فرش در جهت عرض آن)، به عواملی مانند جنس الیاف، استحکام، ازدیاد طول تا حد پارگی، نمره و تاب نخ های پود بستگی دارد. علاوه بر آن، تعداد پود در یک سانتی متر عرض فرش یا همان تراکم پودی فرش نیز بر خصوصیات عرضی فرش تاثیرگذار است.

یکی از مشکلاتی که حین تولید فرش ماشینی وجود دارد، «جمع شدگی عرض فرش» پس از انجام عملیات آهار می باشد. میزان جمع شدگی قابل قبول، معمولا بین 1 تا 5% عرض فرش است. این مقدار جمع شدگی یکی از مواردی است که دقیقا به ویژگی های نخ پود بستگی دارد. به نظر می رسد عواملی چون جنس نخ های پود، نمره آنها،  میزان تاب نخ ها، تثبیت یا عدم تثبیت نخ (اصطلاحا فیکسه کردن یا نکردن نخ)، مقدار ازدیاد طول نسبی نخ های پود، میزان بازگشت پذیری آنها، کشیدگی نخ پود هنگام پودگذاری، تراکم عرضی (تاری) فرش و نوع طرح بافت زمینه فرش، بر میزان جمع شدگی عرض فرش حین آهار تاثیرگذار است.

دیاری بیدگلی، منصور: فرش ماشینی (تاریخچه، ساختار، مواد اولیه، روش تولید)، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشان، کاشان: 1395