بافت فرش تک پودی (1/1V or Single Shot Weave)
در این نوع طرح بافت، به ازای هر پودی که داخل فرش قرار می گیرد، یک ردیف نخ خاب فرش افزوده می شود. تمامی پودهای بافته شده در فرش، چه پودهای درونی و چه پودهای بیرونی، همگی دارای ریشه خاب هستند. این بافت از مهم ترین و معروف ترین بافت های زمینه فرش می باشد و دلیل فشردگی ساختار فرش در جهت طولی(تاری)، برای بافت فرش های با کیفیت و تراکم بالا مناسب می باشد. در این نوع بافت، نخ های خاب مرده می توانند به یکی از دو صورت زیر در داخل ساختار فرش قرار گیرند:
1- نخ خاب مرده شناور در بافت فرش:
در این حالت نخ‌های خاب مرده به صورت شناور در زیرلایه زمینه فرش زیر رها هستند تا در نقاط بعدی فرش مجددا وارد بافت شوند.
2- نخ خواب مرده درگیر در بافت فرش:
در این حالت نخ های خاب مرده به صورت صاف بین نخ های پود تویی و بیرونی جای می گیرند. درچنین وضعیتی، حرکت نخ های خاب مرده درگیرشبیه به حرکت نخ های چله سفت بافت فرش می باشد. لازم به ذکر است که در بافتن فرش‌های تک پودی می توان از ترکیبی از خاب های مرده شناور و درگیر نیز استفاده کرد. با اندکی تغییرات در ساختار بافت تک پودی می توان بافت های جانبی را ایجاد کرد که هر یک ویژگی های خاصی نسبت به بافت تک پودی متداول دارند. بافت های تک پودی جانبی عبارتند از:
ب- بافت فرش تک پودی با «خاب ترکیبی» (Mix Pile):
یک نوع دیگر از بافت تک پودی است. از تکنیک خاب ترکیبی برای ترکیب دو رنگ در یک نقطه خاب می‌توان بهره برد که درمقایسه با استفاده از دورنگ در طرح فرش، نمای بهتری داشته، در عین حال باعث می شود تا پشت فرش‌های رو و زیر رنگ یکسانی نداشته باشند.
الف – بافت فرش تک پودی با «گره جفتی» (Double knot):
در واقع، دراین بافت به جای یک نخ خاب، دو نخ خاب به دور یک نخ پود می‌پیچد. از این تکنیک (گره جفتی) می‌توان برای افزایش تراکم فرش تا دو برابر استفاده نمود که البته می‌تواند منجر به ایجاد (حلقه) نخ خاب در پشت فرش گردد.
ج- بافت فرش تک پودی با پود داخلی اضافی:
یکی از نقاط ضعف بافت‌های تک پودی، ضعیف و شل بودن ریشه خاب موجود روی پود تویی است. این ضعف به این دلیل به وجود می آید که آهار، آن چنان نفوذی به داخل برزنت فرش ندارد که بتواند ریشه های خاب تویی را نیز به پودها محکم کند. برای برطرف کردن این مشکل، از قرار دادن یک پود اضافی در قسمت تویی فرش استفاده می کنند. لازم به ذکر است که برای اجرای چنین بافتی روی ماشین بافندگی، طرح بافت زمینه خاصی نیز باید استفاده شود.
بافت فرش دو پودی (1/2V or Two Shot Weave)
در این نوع بافت به ازای هر دو پودی که داخل بافت فرش قرار می گیرد، یک ردیف نخ خاب به خاب فرش افزوده می شود. در واقع، تمامی نخ‌های پود دارای ریشه خاب نیستند، بلکه نخ های پود به صورت یک در میان دارای ریشه خاب می باشند (پودهای بیرونی دارای ریشه خاب و پودهای تویی فاقد ریشه خاب هستند). با توجه به همین مطلب، نخ های پود فاقد ریشه، بین دو ردیف متوالی نخ خاب فرش فاصله ایجاد می کنند که همین امر سبب می شود تا تراکم خاب این نوع از فرش ها نصف تراکم خاب فرش های تک پودی باشد.
در این نوع بافت فرش، خاب مرده می تواند به سه حالت قرار گیرد:
الف- نخ های خاب مرده به صورت مستقیم ما بین دو ردیف نخ های پود تویی و بیرونی و به صورت درگیر قرار می گیرند. این نوع بافت دو پودی برای فرش های با تراکم خاب پایین استفاده می شود.
ب- نخ های خاب مرده به صورت درگیر مابین نخ های پود تویی و بیرونی قرار گرفته لیکن به ازای هرچند پود، یکی ازنخ های خاب مرده از روی یکی از پودهای تویی «پرش» می‌کند. این پرش باعث می شود تا نخ خاب مرده درآن نقطه، به برزنت فرش دوخته شود و از به هم پیچیدن نخ های خاب با تاب بالا به دور یکدیگر جلوگیری شود. این نوع بافت برای فرش های با تراکم خاب متوسط و پایین به کارمی رود.
ج- در این حالت، نخ های خاب مرده به صورت شناور و صاف در بالای نخ های پود تویی قرار می گیرند، لیکن به ازای هر چند نخ پود، یکی از نخ های خاب به زیر پود تویی رفته و مجددا به موقعیت خود بر می گردد. این عمل برای جلوگیری از خارج شدن نخ های خاب شناور از لا به لای خاب فرش انجام می شود. این نوع بافت دو پودی برای تراکم های بالای خاب فرش و نیز تراکم بالای پودی آن مناسب می باشد.
منبع: دیاری بیدگلی، منصور: فرش ماشینی (تاریخچه، ساختار، مواد اولیه، روش تولید)، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشان، کاشان: 1395
بخش‌های دیگر این کتاب را در لینک‌های زیر بخوانید: بخش اول:مقدمه ای بر کفپوش‌های نساجی، بخش دوم: ساختار کلی فرش (لایه خاب و لایه زمینه)، بخش سوم: اجزای تشکیل دهنده لایه زمینه: تار و پود بخش چهارم: نخ خاب: ساختار لایه سطحی فرش بخش پنجم: انواع تراکم در فرش ماشینی بخش ششم: الیاف مصرفی در فرش ماشینی ، بخش هفتم: روش‌های تولید نخ (ریسندگی)، بخش هشتم:نخ چله (تار) چیست؟ ، بخش نهم: درباره نخ خاب فرش ماشینی بیشتر بدانیم. بخش دهم: ریسندگی نخ خاب ریسیده شده. بخش یازدهم:ریسندگی نخ فیلامنت، بخش دوازدهم:رنگرزی نخ های خاب،بخش سیزدهم:بافندگی فرش. بخش چهاردهم: با مرحله بافندگی فرش آشنا شویم.