تراکم گره فرش
یکی از مشخصات فیزیکی بسیار مهم هر فرش، که هنگام خرید فرش توسط مشتری نیز عامل تعیین کننده می باشد، «تراکم گره» فرش است. تراکم گره فرش عبارت است از تعداد گره یک فرش در .واحد سطح (یک متر مربع، یک دسی متر مربع یا یک اینچ مربع). برای تعیین آسان میزان آن، می توان تعداد گره های پشت فرش. در یک متر مربع (یا هر واحد سطح) را شمارش و سپس به عنوان تراکم گره فرش بیان نمود. به طور مثال تراکم گره یک فرش کم تراکم، معادل 250000 گره بر متر مربع است. هر گره در پشت فرش معادل دو نخ خاب عمودی در روی سطح قابل رویت این گونه از فرش می باشد. بنابراین، می توان به جای شمارش تعداد گره های پشت فرش، .تعداد نخ های خاب روی فرش در متر مربع را شمارش نمود. و سپس با نصف کردن این عدد، عدد حاصل را به عنوان تراکم گره فرش بیان نمود. بدیهی است در فرش های «خاب حلقه» چنین پیچیدگی وجود ندارد .و به طور طبیعی هر گره پشت فرش معادل یک حلقه در روی سطح فرش می باشد. پس تعداد حلقه های روی فرش در متر مربع، معادل تراکم گره فرش خواهد بود. نکته مهمی که باید در اینجا به آن اشاره کرد، ارتباط بین تراکم گره فرش و سایر تراکم هایی است که در مورد یک فرش ماشینی،. رایج بوده و در صنعت و یا بازار خرید و فروش آن به کار می رود.
تراکم تاری فرش
«تراکم تاری» فرش یا «تراکم عرضی» تعیین کننده تعداد نخ های تار (چله) در یک متر عرض بافت است. از آنجایی که نخ های تار جهت ورود به منطقه بافت ماشین، .الزاما از فاصله بین دندانه های شانه ماشین بافندگی فرش ماشینی عبور می کنند، .تراکم تاری تابعی از تعداد دندانه های شانه ماشین بافندگی می باشد.
تراکم پودی فرش
«تراکم پودی»، همان «تراکم طولی فرش» (تراکم نخ های پود در راستای طول فرش). و یا تراکم پودی برزنت فرش است و به تعداد نخ های پود در یک متر (و گاه یک اینچ) طول فرش گفته می شود. بدیهی است برای داشتن تراکم گره بالاتر در فرش،. نیاز به تراکم پودی بالاتر خواهد بود. هرچه تراکم پودی فرش بیشتر باشد، فرش اصطلاحا «سفت تر» خواهد شد. و مشکل جمع شدن، تا خوردن و چروک شدن فرش وجود نخواهد داشت. در فرش های ماشینی که تراکم پودی پایینی دارند (به طور مثال فرش های 350 شانه با ارتفاع خاب کم)،. فرش هنگام استفاده به راحتی چروک شده یا موقع شست و شو تغییر ابعادی داده. و حتی آبرفتگی های بالاتر در آن به وجود می آید. بنابراین، می توان گفت تراکم پودی نقش بسیار تعیین کننده‌ای در ثبات ابعادی فرش هنگام استفاده و شست و شو دارد.
تراکم عرضی فرش (شانه)
تراکم عرضی یا شانه، پارامتری برای بیان تعداد نخ های خاب در یک متر عرض فرش می باشد. برای بیان تراکم عرضی فرش، تعداد دندانه های شانه در یک متر طول شانه ماشین بافندگی را بیان می کنند. تراکم عرضی فرش را با «شانه» بیان می کنند. به طور مثال، فرشی که در ماشین بافندگی 500 شانه (با 500 دندانه در یک متر شانه) بافته می شود، به فرش تراکم 500 شانه معروف است و به این معنی است که در یک متر عرض فرش بافته شده، 500 نخ خاب وجود دارد.
تراکم خاب فرش
تراکم خاب فرش چیست؟ تعداد ردیف های نخ خاب در واحد طول (متر یا اینچ) فرش را، تراکم طولی خاب یا مختصرا تراکم خاب فرش می گویند. برای اندازه گیری تراکم خاب، کافی است تعداد ردیف های نخ خاب در یک متر از طول فرش شمارش شود. با توجه به ثابت بودن تراکم در طول یک فرش، برای سهولت و سرعت بالاتر می توان تعداد ردیف های نخ خاب در 10 سانتی منتر از طول فرش را شمرد و سپس در عدد 10 ضرب کرد.
تراکم فنی و تجاری
از بین تراکم های یاد شده، تراکم شانه و تراکم خاب، مهمترین و کاربردی ترین تراکم هایی هستند که در صنعت و بازار فرش ماشینی به کار می روند.
منبع: دیاری بیدگلی، منصور: فرش ماشینی (تاریخچه، ساختار، مواد اولیه، روش تولید)، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشان، کاشان: 1395
بخش‌های دیگر این کتاب را در لینک‌های زیر بخوانید: بخش اول:مقدمه ای بر کفپوش‌های نساجی، بخش دوم: ساختار کلی فرش (لایه خاب و لایه زمینه)، بخش سوم: اجزای تشکیل دهنده لایه زمینه: تار و پود بخش چهارم: نخ خاب: ساختار لایه سطحی فرش